مطالعات جدید یک دانشگاه در ایالات متحده، تفاوت‌هایی چشمگیر را در الگوهای خواب زنان و مردان کشف کرده است و نقش پررنگ عوامل زیست‌شناختی را در این تفاوت‌ها نشان داده است.
یافته‌هایی که به تازگی و بر اساس پژوهش‌های محققان در دانشگاه کلرادو بولدر در آمریکا منتشر شده‌اند، بر ضرورت بازنگری در پژوهش‌های پیشین زیست‌پزشکی تاکید می‌کنند زیرا نادیده گرفتن زنان در این مطالعات می‌تواند به برداشت‌های نادرست در توسعه داروها و اثربخشی درمان‌ها منجر شده باشد.
به گزارش سای‌تک‌دیلی، پژوهش محققان دانشگاه کلرادو بولدر نشان می‌دهد جنس ماده خواب کمتر و منقطع‌تری دارد و از خواب ترمیمی کمتری برخوردار است.
تفاوت‌های جنسیتی در الگوهای خواب
مطالعه مورد نظر که در مجله ساینتیفیک ریپرتز منتشر شده، بر نقش پررنگ عوامل زیستی در تفاوت‌های خواب میان دو جنس تاکید می‌کند.
به گفته دکتر راشل رو، استادیار فیزیولوژی و نویسنده ارشد این مطالعه، تفاوت الگوهای خواب میان مردان و زنان معمولا به سبک زندگی و نقش‌های مراقبتی نسبت داده شده اما: «یافته‌های ما نشان می‌دهند عوامل زیستی در این تفاوت‌ها نقشی بسیار مهم‌تر از آنچه پیش‌تر تصور می‌شد، دارند.»
اهمیت پژوهش‌های خواب
در سال‌های اخیر، مطالعات گسترده‌ای روی حیوانات انجام شده که نشان می‌دهد کمبود خواب چگونه خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت، چاقی، آلزایمر و اختلالات ایمنی را افزایش می‌دهد.
به گفته گرانت مانینو، از نویسندگان مقاله و دانش‌آموخته روان‌شناسی و علوم اعصاب، محققان در این پژوهش دریافته‌اند که «متداول‌ترین گونه موش مورد استفاده در تحقیقات زیست‌پزشکی، رفتارهای خواب وابسته به جنسیت دارد».
بر این اساس، نادیده گرفتن این تفاوت‌های جنسیتی می‌تواند به تفسیرهای نادرست از داده‌ها منجر شود.
این پژوهش نشان می‌دهد بسیاری از نتایج پیشین ممکن است به دلیل عدم مشارکت کافی جنس ماده در مطالعات، از دقت کافی برخوردار نباشند.
جزییات مطالعه
پژوهشگران در این مطالعه، الگوهای خواب ۲۶۷ موش را بررسی کردند. آن‌ها از قفس‌های ویژه‌ای استفاده کرده‌اند که به حسگرهای فوق حساس حرکتی مجهز بوده‌اند.
نتایج نشان داده است موش‌های نر در هر شبانه‌روز حدود ۶۷۰ دقیقه می‌خوابند که تقریبا یک ساعت بیشتر از موش‌های ماده است. این خواب اضافی از نوع خواب بدون حرکت سریع چشم (NREM) است؛ مرحله‌ای که در آن بدن فرصت ترمیم و بازسازی می‌یابد.
موش‌ها موجوداتی شب‌زی و دارای الگوی خواب چندفازی هستند. آن‌ها معمولا چند دقیقه چرت می‌زنند، سپس برای بررسی محیط بیدار می‌شوند و دوباره به خواب می‌روند.
یافته‌های این پژوهش آشکار کرد که موش‌های ماده دوره‌های خواب کوتاه‌تری دارند و در واقع، خواب آن‌ها منقطع‌تر است.
نقش عوامل زیستی در الگوهای خواب
تفاوت‌های جنسیتی در خواب تنها به موش‌ها محدود نمی‌شود.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند این تفاوت‌ها در گونه‌های دیگری مانند مگس میوه، موش صحرایی، گورخرماهی و پرندگان نیز وجود دارد.
این گستردگی از منظر تکاملی قابل توجیه است.
از دیدگاه زیست‌شناختی، به نظر می‌رسد جنس ماده برای حساسیت بیشتر به محیط و واکنش سریع به محرک‌ها تکامل یافته است.
این ویژگی احتمالا با نقش آن‌ها در مراقبت از نوزادان ارتباط دارد. اگر جنس ماده نیز مانند جنس نر خواب عمیق داشت، بقای گونه به خطر می‌افتاد.
هورمون‌ها نیز نقش مهمی در این تفاوت‌ها ایفا می‌کنند. برای مثال، کورتیزول که هورمون استرس است، هوشیاری را افزایش می‌دهد.
تغییرات هورمون‌های جنسی نیز بر کیفیت خواب تاثیرگذارند. مشاهده شده که زنان در دوران قاعدگی، زمانی که سطح استروژن و پروژسترون در پایین‌ترین حد خود است، خواب نامناسب‌تری را تجربه می‌کنند.
به گفته دکتر رو، پرسش مهمی که مطرح می‌شود این است که آیا ما به خود استرس بی‌موردی وارد می‌کنیم: «وقتی می‌بینیم الگوی خوابمان با همسر یا شریک زندگی‌مان متفاوت است، نگران می‌شویم و فکر می‌کنیم مشکلی وجود دارد، در حالی که این تفاوت‌ها می‌توانند کاملا طبیعی باشند.»
چالش‌ها و فرصت‌ها در پژوهش‌های خواب
از سال ۲۰۱۶، موسسه ملی بهداشت آمریکا از پژوهشگرانی که برای مطالعات حیوانی درخواست بودجه می‌کنند، خواسته است «جنسیت را به عنوان یک متغیر زیستی» در نظر بگیرند.
با وجود پیشرفت‌های حاصل شده، مطالعات نشان می‌دهند سوگیری جنسیتی همچنان پابرجاست و این می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد.
پژوهشگران با شبیه‌سازی یک درمان خواب که برای زنان موثرتر بود، دریافتند نتایج تنها زمانی دقیق است که نمونه‌های مورد مطالعه به طور مساوی از هر دو جنس انتخاب شده باشند. این یافته نشان می‌دهد اگر زنان کمتر در مطالعات حضور داشته باشند، ممکن است داروهای موثر برای آن‌ها نادیده گرفته شوند یا عوارض جانبی جدی تشخیص داده نشوند.
به گفته دکتر رو، فرآیند تبدیل یک یافته آزمایشگاهی به درمان بالینی معمولا چندین دهه طول می‌کشد و بسیاری از درمان‌هایی که روی حیوانات موفق بوده‌اند، در آزمایش‌های بالینی شکست می‌خورند. آیا این شکست‌ها به این دلیل است که تفاوت‌های جنسیتی به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته‌اند؟
به نوشته سای‌تک‌دیلی، شگفت‌آور نیست که موش‌های نر و ماده، الگوهای خواب متفاوتی دارند. آنچه باعث تعجب است، غفلت چندین دهه‌ای جامعه علمی از مطالعه جامع این تفاوت‌هاست.
به گفته دکتر رو، این موضوع که تا سال ۲۰۲۴ نادیده گرفته شده، می‌بایست سال‌ها پیش کشف و بررسی می‌شد.